Welzijn op Recept en SPUK, GALA en IZA
In augustus informeerden we over het voornemen van het ministerie van VWS om per 2023 een aantal uitkeringen voor gemeenten gericht op het stimuleren van gezondheid, sport en bewegen, cultuurparticipatie en het versterken van de sociale basis te bundelen in één ‘specifieke uitkering’ (SPUK). De uitkering hangt nauw samen met het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) en het Integraal Zorg Akkoord (IZA) waarin het rijk, gemeenten en verzekeraars afspraken maken over hoe preventief gezondheidsbeleid en verbinding van de eerstelijnszorg en het welzijn/sociaal domein kan worden versterkt en duurzaam kan worden geborgd. Welzijn op Recept wordt in zowel het GALA als IZA expliciet genoemd.
Hoe staat het nu met GALA, IZA en SPUK en wat betekent dit voor professionals en organisaties die werken met Welzijn op Recept? We adviseren iedereen werkzaam met Welzijn op Recept om hierover tijdig in gesprek te gaan met gemeenten.
Over het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA)
Het GALA moet de randvoorwaarden creëren waarbinnen gemeenten een integraal preventief gezondheidsbeleid kunnen voeren. In de huidige aanpak zijn beleid en financiering versnipperd en wordt te weinig rekening gehouden met aanpalende domeinen die van grote invloed zijn op de gezondheid, zoals het sociaal domein of de fysieke leefomgeving. In het GALA maken het Rijk, gemeenten en verzekeraars afspraken om de verdere beweging naar een integraal lokaal preventiebeleid mogelijk te maken. De gemeenten hebben vorige week vrijdag in de ALV van de VNG ingestemd met het verder uitwerken en afsluiten van het akkoord, dat naar verwachting in januari 2023 zal worden getekend. In het GALA ligt ook een belangrijke link met het programma Wonen, Ondersteuning en Zorg voor Ouderen (WOZO), in het bijzonder met de programmalijn ‘Vitaal ouder worden’.
Voor de periode 2023-2026 zijn de afspraken in het GALA erop gericht om lopende activiteiten in preventief gezondheidsbeleid te continueren en deels nieuwe thema’s te kunnen starten. Het betreft een groot aantal programma’s waarbij Welzijn op Recept gepositioneerd is bij de sociale basis en het versterken van de wijkinfrastructuur:
- Sport en bewegen: uitvoering van het lokaal Sportakkoord; Brede Regeling Combinatiefunctionarissen (BRC);
- Gezondheid en preventie: Terugdringen gezondheidsachterstanden (voorheen GIDS – Gezond in de Stad); Kansrijke Start; Mentale Gezondheid; Aanpak Overgewicht en Obesitas; Valpreventie; Leefomgeving; Opgroeien in een kansrijke omgeving/Vroegsignalering Alcoholproblematiek;
- Sociale basis en versterken wijkinfrastructuur: Versterken Sociale Basis; Mantelzorg; Eén tegen Eenzaamheid; Welzijn op Recept.
Over het Integraal Zorg Akkoord (IZA)
Het IZA focust zich op de uitdaging om de zorg kwalitatief goed, beschikbaar, toegankelijk en betaalbaar te houden. Het realiseren van de Juiste Zorg op de Juiste Plek (JZOJP) voor patienten met gezondheidsklachten waarbij sociaal maatschappelijke factoren een rol spelen door de verbinding van de huisarts/eerstelijnszorg met het welzijn/sociaal domein is hierbij een van de ontwikkelingen. In het Integraal Zorg Akkoord (IZA) is daarom een prominente rol weggelegd voor Welzijn op Recept als het gaat om de verbinding tussen de huisarts/eerstelijnszorgverlener en het welzijn/sociaal domein. Welzijn op Recept staat model voor de nieuwe en andere manier van denken en werken.
Concreet komt er ook financiering van Meer Tijd Voor de Patient (MTVP) voor de huisarts zodat hij het “andere gesprek” ook kan voeren gericht op de sociaal maatschappelijke problematiek, komt er financiering van de transitie die noodzakelijk is en komt er financiering vanuit de zorgverzekeringswet voor gemeenten.
Over de specifieke uitkering (SPUK)
Voor de financiering van deze activiteiten komt er met ingang van 2023 één brede SPUK (specifieke uitkering), waarin de genoemde programma’s worden gebundeld. Het is de verwachting dat de financiering van de samenwerking eerstelijnszorg-welzijn/sociaal domein vanuit het IZA ook via dezelfde SPUK gaan lopen. Dit om tot een meer integrale aanpak te komen. Daarbij is het de inzet om de administratieve last voor het aanvragen en verantwoorden van de SPUK minimaal te houden. Binnen de SPUK kunnen gemeenten tot op zekere hoogte zelf schuiven met de budgetten voor de verschillende programma’s, afhankelijk van de lokale situatie. Voor 2023 gaat het in totaal om ongeveer 240 miljoen euro vanuit het GALA, die wordt verdeeld naar rato van de aantallen inwoners met achterstandspositie. Vanuit het IZA gaat het in totaal om ongeveer 150 miljoen euro per jaar die voor de gemeenten beschikbaar komen. Het is de bedoeling dat na 2026 het gemeentelijk preventiebeleid structureel wordt gefinancierd via het Gemeentefonds.
Tijdpad
Gemeenten kunnen vanaf 9 januari a.s. SPUK-middelen aanvragen via een website. De eerste aanvraagtermijn loopt tot 1 maart 2023 voor de periode 2023 t/m 2026. De tweede aanvraagtermijn loopt van 1 september 2023 tot 1 oktober 2023 voor de periode 2024 t/m 2026. Vanaf juni 2023 komen de eerste gelden beschikbaar. Er is voor gemeenten een overbruggingsfonds van 150 miljoen euro voor lopende trajecten, om te voorkomen dat tijdens de overgangsfase de continuïteit in de financiering van lopende programma’s in het geding komt.
Ga tijdig in gesprek
Ook voor gemeenten is deze SPUK nieuw, al worden ‘specifieke uitkeringen’ al langer gebruikt in onderwijs en sport. Er komt een ondersteuningsprogramma vanuit de rijksoverheid om gemeenten te helpen bij het uitvoeren van hun lokale preventieakkoord en te komen tot een meer geïntegreerde aanpak van gezondheid en preventie. Toch zal het even zoeken zijn, want aanvragen moeten integraal zijn en aantoonbaar bijdragen aan bevorderen van gezondheid. Plannen over de grenzen van de drie hoofdthema’s moeten worden gemaakt en kunnen vervolgens worden ingediend. Denk bijvoorbeeld aan een combinatie van de specifieke Welzijn op Recept doelgroep bij de huisarts, die via de welzijnscoach landt bij een een grote diversiteit aan Welzijn op Recept activiteiten in de sociale basis. Dit bevordert het welbevinden en de gezondheid, versterkt de sociale verbondenheid en zelfredzaamheid én gaat daarmee eenzaamheid tegen. De financiën zijn wel gebonden aan één van de drie financieringsstromen. Ook zit er een verantwoordingsverplichting aan de SPUK vast.
Het Landelijk kennisnetwerk Welzijn op Recept adviseert professionals en organisatie die werken met Welzijn op Recept om:
- Actie te ondernemen en tijdig in gesprek te gaan met de juiste ambtenaar in de gemeente(n);
- Kenbaar te maken wat er op dit moment met Welzijn op Recept al gebeurt binnen de gemeente: “tellen en vertellen”. Hoeveel inwoners zijn afgelopen jaar/jaren met Welzijn op Recept gezien en welke succesverhalen zijn hierover te vertellen. En vooral ook hoe Welzijn op Recept bijdraagt aan het welbevinden van deze inwoners en het weer meedoen in de wijk;
- Aangeven hoe Welzijn op Recept bijdraagt aan een stevig samenwerkingsverband tussen eerstelijnszorgverleners en welzijnswerkers in de wijk;
- gemeente(n) te helpen met het formuleren van Welzijn op Recept plannen voor een SPUK aanvraag. Waarbij gefocust wordt op de lokale context en doelgroepen;
Behoefte aan meer informatie over Welzijn op Recept, neem dan contact via de mail of (+31) 85 1302521