Belangrijke rol dorpsondersteuners bij Welzijn op Recept
foto: Hans Pijls en Jan Joost Meijs
In vier gemeenten in Noord-Limburg werken zowel dorpsondersteuners als welzijnscoaches in de ondersteuning van mede-inwoners die met psychosociale klachten bij de huisarts komen. De samenwerking en juiste afstemming tussen beiden bleek complex. Hans Pijls, proces-begeleider Welzijn op Recept/community building en Jan Joost Meijs, voorzitter van het Landelijk kennisnetwerk Welzijn op Recept, vertellen over de zoektocht.
Die had te maken met de verschillende verantwoordelijkheden en rollen van welzijnscoaches en dorpsondersteuners. Daarom is het goed eerst eens te kijken wie wat doet en waar de overlap zit.
De welzijnscoach
Welzijnscoaches zijn sociaal werkers die vanuit hun opleiding de basiskwalificaties en skills hebben geleerd, die nodig zijn voor het werk als welzijnscoach. De welzijnscoach is een verbinder met een grote sociale betrokkenheid, creatief en oplossingsgericht. Patiënten met relatief complexe sociaal-maatschappelijke problemen die de huisarts of POH verwijst naar Welzijn op Recept, helpt de welzijnscoach door middel van gesprekken helder te krijgen waar het onderliggende ‘probleem’ zit en vervolgens (be)geleidt de welzijnscoach die inwoner naar wat hem of haar weer kleur en zin in het leven kan geven. Dat leidt in de praktijk tot mooie en verrassende resultaten.
De dorpsondersteuner
Dorpsondersteuners vormen een wezenlijke spil binnen de gemeenschap, waartoe zij ook zelf behoren. Ze zijn op diverse plaatsen in Nederland actief, ook in Noord-Limburg. Door hun veelzijdige inzet spannen ze zich in om de leefbaarheid van hun dorp/stad te vergroten. Iedere dorpsondersteuner vult zijn rol op een eigen manier in, passend bij de eigen kwaliteiten en capaciteiten en passend bij de behoeften van de inwoners. Dat varieert van bijvoorbeeld het koppelen van hulpvraag en -aanbod tussen inwoners tot preventie en goed ouder worden in je eigen woonplaats.
“Kijkend naar de gemeenten Peel en Maas, Horst aan de Maas, Venray en Gennep, kun je hun inzet in vier punten samenvatten”, aldus Hans Pijls en Jan Joost Meijs. “Ze ondersteunen dorpsbewoners waar nodig, lopen een tijdje mee. Ze zijn een stabiel referentiepunt. Ze verbinden, gidsen en coachen. De dorpsondersteuners kijken ook ongevraagd naar welke talenten hun dorpsgenoten kunnen inzetten en als ze worden getipt, gaan ze erachteraan. Het zijn bezige bijen, die van alles doen voor de lokale community. Bovendien zijn ze het aanspreekpunt naar de zorg en naar de dorpsraad, die hen benoemt.”
Overeenkomsten en verschillen
Er is dus duidelijk een overlap. Soms is de dorpsondersteuner ook welzijnscoach. Tegelijk verschillen de diverse dorpsondersteuners sterk wat betreft achtergrond en competenties, in wat iemand wel/niet aankan. Toch zien de beide mannen dit niet als een probleem. Meijs: “Het gaat om lokaal maatwerk, afhankelijk van contextuele factoren, van hoe het in die gemeenschap geregeld is. Centraal staan twee essenties: demedicaliseren en terugplaatsen van de inwoners met de hulpvraag in de gemeenschap. Gaat het om eenvoudige problematiek, dan kan dat prima via de dorpsondersteuner. Is die complexer en moet er gepuzzeld worden, dan is de welzijnscoach als eerste aan zet. Het grote voordeel van dorpsondersteuners is dat zij echt geworteld zijn in de gemeenschap, zij kennen hun dorpsgenoten en die kennen hen. Ze hebben verschillende achtergronden en daardoor ook hun eigen netwerken. Zij kennen ook de cultuur en de structuren, de sociale verhoudingen. Ze weten precies wat er waar te doen is en wat er speelt.” Pijls vult aan: “De dorpsondersteuner kan zijn uren vrijer inzetten. Bovendien woont die er vaak al lang en blijft er wonen, terwijl de welzijnscoach nog weleens in een andere functie elders wordt ingezet.”
Erkenning en samenwerking
Hoewel redelijk duidelijk is wie naar de welzijnscoach moet worden verwezen en wie naar de dorpsondersteuner, blijft er een grijs gebied waarbij de huisarts twijfelt. In Gennep zijn daarom gezamenlijke sessies met de welzijnscoaches, de dorpsondersteuners en de huisartsen georganiseerd. Daar is duidelijk geworden wie welke rol heeft en wie wat kan betekenen voor de dorpsbewoners met psychosociale klachten. Ideaal is als de welzijnscoach en de dorpsondersteuner samenwerken. Meijs: “Je hebt dan een enorme rijkdom aan mogelijkheden. Samen met de huisartsen is besproken hoe beiden binnen Welzijn op Recept optimaal ingezet kunnen worden. Daarbij is het belangrijk goed aan te sluiten bij de kwaliteiten en capaciteiten van de betreffende dorpsondersteuners zodat die de gevraagde ondersteuning kunnen bieden. Dat is lastig na te gaan, ook voor de huisartsen, maar tijdens de sessies wel duidelijker geworden. In de dagelijkse lokale praktijk en lerenderwijs zal dat verder moeten uitkristalliseren.”
“In elk geval moet er erkenning zijn voor wat de dorpsondersteuner en de welzijnscoach betekenen voor de samenleving”, aldus Pijls.
Regierol gemeente
De beide mannen zien voor het borgen van de samenwerking tussen de welzijnscoach en de dorpsondersteuner dat het belangrijk is om gezamenlijke sessies te continueren, “met de regierol voor de gemeente. Die heeft immers de wettelijke taak haar inwoners te ondersteunen. Maar iedere gemeente is vrij zelf de invulling daarvan te bepalen.”
Voor meer succesverhalen download het boekje “Pareltjes van Welzijn op Recept”
Benieuwd naar meer kennis en ervaring uit de dagelijkse praktijk van Welzijn op Recept, volg ons dan op Linkedin