Met kunst en cultuur psychosomatische klachten te lijf

foto: Esmee van Dongen

In de gemeente Middelburg is Welzijn op Recept een succes. Sinds anderhalf jaar is Welzijn op Recept uitgebreid met Kunst op Recept. Welzijnsorganisatie Welzijn Middelburg werkt daartoe samen met Kunsteducatie Walcheren. Welzijnscoach Esmee van Dongen vertelt hoe Kunst op Recept werkt en over de helende kracht van kunst en cultuur.

Welzijn op Recept heeft zich gestaag over Middelburg uitgebreid: het begon met 4 praktijken en naar verwachting kan eind 2023 heel Middelburg met de interventie werken. ”We zitten nu op zeven van de tien praktijken. Arnemuiden is erbij gekomen, een heel grote praktijk, een stad met een eigen problematiek.”

Belangrijk voor het succes van de interventie is volgens van Dongen het leggen van persoonlijk contact: “Het zichtbaar zijn in de praktijk, de medewerkers in de praktijk moeten je kennen, als welzijnscoach, maar ook wie je bent als mens. Ook heb ik elke donderdag in Huisartsenpraktijk Roozenburglaan in Middelburg spreekuur, vooral voor wie huisbezoek niet prettig vindt. Het is fijn dat je fysiek aanwezig bent, makkelijk bij elkaar kunt binnenlopen. Als welzijnscoach voel ik me geaccepteerd, opgenomen in het team. Het is belangrijk te investeren in het contact met cliënten en vertrouwen te wekken.”

Eenzaamheid

“Doorverwezen patiënten komen van de huisarts of de POH met één hulpvraag. Maar dat is het topje van de ijsberg, er speelt vaak nog zoveel meer. Tijd en aandacht zijn dan heel belangrijk. Eenzaamheid spant de kroon, in alle leeftijdsgroepen, zingevings-vragen en ook GGZ-problematiek. Medicatie maakt het soms nog erger. Liever willen we het al eerder oppakken, mensen helpen om hen weer onderdeel te laten zijn van de gemeenschap.”

Kunst en cultuur ontbreken

Vanuit verschillende kanten werd ondersteuning vanuit kunst en cultuur gemist. Van Dongen: ”Naast mijn werk voor Welzijn Middelburg geef ik ook Dru yoga, met vloeiende bewegingen, meditatief, meer een soort dans. Ik zie hoe de deelnemers ontspannen, hun problemen kunnen loslaten en er vanuit een andere focus naar kijken.

Kunst kan enorm helend zijn. Trauma’s en verdriet moeten eruit, maar mensen weten niet hoe. Tekenen en schilderen, dansen, muziek maken of schrijven vormen een prima uitlaatklep.”

Toen het concept Kunst op Recept werd geopperd, was Elvira Busé, gemeentelijk beleidsmedewerker Welzijn, meteen zo enthousiast dat ze zich erin verdiepte: “Bij ons draaide de pilot Welzijn op Recept al. Ik vond Kunst op Recept een waardevolle toevoeging op de arrangementen die er voor Welzijn op Recept waren. Het project Kunst op Recept is uiteindelijk van de grond gekomen met financiële middelen van de gemeente, van de Provincie en met fondsenwerving. Het belang van kunst- en culturele activiteiten in relatie tot Welzijn was hiervoor vaak onderbelicht. Dus ik zag hier enorme kansen liggen.”

Kunsteducatie Walcheren

Daarvoor werd samenwerking gezocht met Kunsteducatie Walcheren (KEW). “Ik ben zelf erg geïnteresseerd in kunst en cultuur als middel”, aldus Mariska Burger, manager bij Welzijn Middelburg. “Zoekend naar community-achtige projecten was ik een jaar of vier geleden al gestuit op Kunst op Recept. Toen we net gestart waren met Welzijn op Recept, viel mijn oog daar voor de tweede keer op. Het ging zowel om consumptief, dus kijken en luisteren, als zelf actief zijn.

Er was al een lijn met KEW, voor bijvoorbeeld het naschoolse programma op de basisscholen. Zij hebben participatie en community art hoog op hun programma staan en wilden graag meer samenwerking. Samen hebben we toen Kunst op Recept vorm gegeven, met kunstaanbieders die cursussen fotografie en grafische vormgeving, yoga, zang, dans, keramiek kunnen bieden of kunst kijken en de creatieve werkplaats in het Zeeuws Museum organiseren.”

Hoe werkt Kunst op Recept?

Huisartsen en POH’s verwijzen naar Welzijn op Recept, soms met de notitie Kunst op Recept. Van Dongen: “Soms merk je al snel dat er interesse is, bijvoorbeeld iemand die vroeger heeft geschilderd of muziek heeft gemaakt. Soms opper ík het en heeft iemand er nog niet zelf aan gedacht. Meerdere keren per jaar organiseren we een Proeverij, waar inwoners geheel vrijblijvend kennis kunnen maken met verschillende projecten en kunstenaars op diverse locaties.”

De welzijnscoach geeft (met toestemming) de gegevens en waar de interesses liggen door aan Kunsteducatie Walcheren en die neemt het over. “Vergelijk het met een koffie- of wandelgroep bij Welzijn op Recept. Ik blijf wel de coach en degene die terugkoppelt naar de verwijzer.”

Kunst op Recept is geen creatieve therapie, de cultuuraanbieders geen hulpverleners. Zij zetten hun artistieke vaardigheden in om anderen te ondersteunen. De kracht zit in de zingeving die kunst en cultuur kunnen bieden. Van Dongen heeft daar al veel prachtige voorbeelden van gezien, zoals de voorheen zeer actieve mevrouw die door ziekte alleen kwam te staan. Ze ging schilderen en bleek dat zo geweldig te doen dat haar fysiotherapeut een werk van haar kocht voor in zijn fysiopraktijk.

Voor meer succesverhalen download het boekje “Pareltjes van Welzijn op Recept”

Benieuwd naar meer kennis en ervaring uit de dagelijkse praktijk van Welzijn op Recept, volg ons dan op Linkedin